3 Pytania do eksperta – oraz 3 odpowiedzi, które wyjaśniają złożone zjawiska. Od dłuższego czasu czytam wiele różnych badań oraz publikacji naukowych dotyczących tego kim się staniemy w przyszłości. Jakie umiejętności będą pożądane na rynku pracy?Analizuję, stawiam hipotezy a następnie je kwestionuję razem z innymi ekspertami, z którymi mam zaszczyt rozmawiać czy współpracować. Wyraźnie wyłania się Wielka Trójka Kompetencji: krytyczne myślenie, komunikacja, inteligencja/ dojrzałość emocjonalna. Jak nauczyć tego nasze dzieci? Jak przygotować pokolenia i siebie do przemian rewolucji technologicznej 5.0? O tym rozmawiam z kolejnym fenomenalnym ekspertem w edukacji dzieci i młodzieży, „Kobietą Renesansu”, erudytką i życzliwym ludziom człowiekiem. Przed Państwem @Edyta Plich
Ania Modrzewska: Twoje 25-letnie doświadczenie w edukacji dzieci i młodzieży daje ogrom wiedzę i doświadczenia. Co w obecnym czasie rewolucji technologicznej 5.0 przestało być efektywne w edukacji, a co jest obecnie najbardziej konieczne i dlaczego?
Edyta Plich: Co przestało działać w edukacji?
Przestarzały model „encyklopedyczny”
W dobie błyskawicznego dostępu do informacji uczenie na pamięć faktów przestaje być kluczowe. Tradycyjne testy oparte na odtwarzaniu wiedzy nie przygotowują uczniów do świata, który wymaga kreatywności i rozwiązywania złożonych problemów. Badania raportu „NOE” Fundacji Stocznia pokazują, że polska szkoła nadal zbyt mało uwagi poświęca rozwijaniu umiejętności krytycznego myślenia i kreatywności.
Skupienie na wynikach zamiast dobrostanu
Model edukacji oparty na ocenozie, rywalizacji i nieustannym porównywaniu negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne uczniów. Polska młodzież, zgodnie z badaniami PISA, wykazuje jedne z najniższych wskaźników satysfakcji życiowej w Europie. W krajach skandynawskich, gdzie nacisk kładzie się na równowagę między nauką a dobrostanem, dzieci osiągają lepsze wyniki zarówno w szkole, jak i w życiu.
Konieczne staje się również odejście od skupiania się na błędach i słabych stronach uczniów na rzecz indywidualizacji edukacji, która opiera się na rozwijaniu ich mocnych stron. Takie podejście nie tylko buduje pewność siebie, ale także zwiększa zaangażowanie i motywację wewnętrzną. Szkoły powinny identyfikować talenty każdego dziecka i wspierać je w ich rozwoju, zamiast dążyć do jednolitości. Takie podejście, zgodnie z wynikami badań psychologicznych, pozwala na pełniejsze wykorzystanie potencjału uczniów oraz wzmacnia ich odporność psychiczną i gotowość do podejmowania wyzwań.
Jak wspierać rozwój młodych ludzi?
Rewolucja technologiczna 5.0, łącząca człowieka z technologią opartą na sztucznej inteligencji (AI), zmienia sposób, w jaki funkcjonujemy, uczymy się i pracujemy. Przyszłość wymaga od nas nie tylko adaptacyjności, ale także zdolności do współpracy z maszynami oraz umiejętności, które wyróżniają nas jako ludzi: kreatywności, empatii i krytycznego myślenia. Aby przygotować młode pokolenia na te wyzwania, kluczowe jest rozwijanie kompetencji przyszłości.
1. Inteligencja emocjonalna i kompetencje społeczne
W świecie zdominowanym przez technologie kluczowa stanie się umiejętność budowania relacji międzyludzkich. Prof. Rafał Ohme zauważa, że przyszłość będzie należeć do ludzi, którzy potrafią tworzyć silne więzi społeczne – to one, nie technologia, będą miarą sukcesu. Susan Pinker w książce „Efekt wioski” pokazuje, jak interakcje twarzą w twarz wspierają zdrowie psychiczne i fizyczne, zmniejszają stres i zwiększają odporność. Dlatego tak ważne jest, by szkoły i rodziny uczyły empatii, współpracy i życzliwości – wartości, których AI nie zastąpi.
2. Krytyczne myślenie i nastawienie na rozwój
W świecie rewolucji 5.0 młodzi ludzie będą musieli konkurować nie tylko z innymi ludźmi, ale także z zaawansowanymi systemami AI. Niezwykle istotna będzie umiejętność analizy informacji, zadawania pytań i kwestionowania status quo. Miłosz Brzeziński zwraca uwagę na znaczenie nastawienia na wzrost, w którym błędy postrzegane są jako lekcje, a nie porażki. Ta mentalność pozwala na wyciąganie wniosków z każdej sytuacji i ciągłe doskonalenie się – cecha niezbędna w zmiennym świecie.
3. Adaptacyjność i umiejętności cyfrowe
Przyszłość będzie wymagała od młodych ludzi zdolności do szybkiego dostosowywania się do zmian. Adaptacyjność stanie się kluczową kompetencją, a znajomość języków programowania czy umiejętność kreatywnego wykorzystywania AI – takich jak Czat GPT – otworzy nowe możliwości zawodowe. Prof. Ohme podkreśla, że cyfrowi tubylcy muszą nauczyć się „rozmawiać z maszynami”, aby skutecznie współpracować z technologią i w pełni wykorzystywać jej potencjał.
Przygotowanie młodych ludzi na tę rzeczywistość wymaga wsparcia zarówno ze strony edukacji, jak i środowiska rodzinnego. Relacje międzyludzkie i głęboka więź z drugim człowiekiem pozostają fundamentem, na którym możemy budować innowacyjną i harmonijną przyszłość.
Jak wspierać rozwój młodych ludzi?
Budowanie motywacji wewnętrznej: Zachęcaj dzieci do eksplorowania swoich zainteresowań i odkrywania pasji, które mogą stać się motorem ich rozwoju. Twórz warunki, w których mogą próbować nowych rzeczy bez obawy przed porażką, co zwiększa ich pewność siebie i chęć do nauki.
Tworzenie wspierającego środowiska: W domu i w szkole ważne jest doceniaj włożony wysiłek, nie tylko wyniki. Badania pokazują, że dzieci, które czują się słuchane i akceptowane, lepiej radzą sobie z wyzwaniami. Wspierające środowisko zachęca do otwartości, podejmowania inicjatywy i budowania relacji opartych na zaufaniu.
Rozwijanie codziennych nawyków: Pomóż dziecku budować dobre nawyki, które sprzyjają równowadze między nauką, odpoczynkiem a rozwojem osobistym. Zachęcaj do regularnej aktywności fizycznej, pielęgnowania kontaktów towarzyskich oraz wprowadzania praktyk takich jak codzienne czytanie, planowanie dnia, refleksja nad własnymi osiągnięciami i próbowanie nowych rzeczy. Wszystko to wspiera samodyscyplinę i rozwój kompetencji niezbędnych w dynamicznie zmieniającym się świecie.
Ania Modrzewska: Mnóstwo ludzi mało czyta i osiąga sukces. Pewnie zapytają: „Dlaczego warto czytać?”
Edyta Plich: Myślę, że mam bardzo mocne argumenty. Wiele osób odnosi sukcesy bez czytania, ale badania pokazują, że czytanie ma znacznie większe znaczenie dla rozwoju i osiągnięć, niż można przypuszczać. Przede wszystkim czytanie dla przyjemności ma większy wpływ na sukces edukacyjny niż pochodzenie społeczne. Wyniki badań PISA, obejmujących 255 tysięcy nastolatków z 32 krajów, wykazały, że wpływ czytania na rozwój umiejętności w zakresie słownictwa, pisowni i matematyki jest czterokrotnie większy niż korzyści wynikające z posiadania rodzica z dyplomem wyższej uczelni (Sullivan i Brown, 2013).
Czytanie to również inwestycja w przyszłość
Czytanie wspiera kluczowe kompetencje przyszłości, takie jak krytyczne myślenie, kreatywność, komunikacja i współpraca. W dynamicznie zmieniającym się świecie młodzi ludzie potrzebują tych umiejętności, aby skutecznie działać na rynku pracy i w życiu społecznym. Przyswajając teksty, uczymy się nie tylko zdobywania wiedzy, ale także lepszego rozumienia siebie i innych. Wzbogacamy słownictwo, ćwiczymy koncentrację, rozwijamy wyobraźnię i uczymy się rozwiązywać problemy.
Czytanie dzieciom od pierwszych dni życia stymuluje ich rozwój poznawczy, emocjonalny i społeczny. Dzieci, którym czytano regularnie: mają bogatsze słownictwo i łatwiej nazywają emocje, lepiej radzą sobie z nauką i koncentracją, rozwijają empatię i zdolności społeczne.
Czytanie głośno dziecku to także czas bliskości i budowania relacji – daje poczucie bezpieczeństwa i wzmacnia więź z rodzicem.
Choć czytanie bywa postrzegane jako hobby, w rzeczywistości jest jedną z najważniejszych umiejętności życiowych. Edukacja opiera się na tekście – od podręczników po cyfrowe zasoby wiedzy. Czytanie staje się więc nie tylko sposobem na naukę, ale także narzędziem do niwelowania różnic społecznych i budowania świadomego, demokratycznego społeczeństwa.
Odpowiednio rozwinięta umiejętność czytania pozwala przyswajać informacje i wyciągać z nich wnioski. Ludzie, którzy regularnie czytają, częściej angażują się w życie społeczne i zawodowe, lepiej się komunikują i prezentują swoje pomysły.
Czytanie to nie tylko szansa na indywidualizację edukacji, ale również sposób na rozwijanie pasji i kompetencji, które zostają z nami na całe życie. Czytajmy – dla siebie, dla dzieci i dla lepszej przyszłości.
Anna Modrzewska: Co czytać? Jakie nowe publikacje, tak aby po pierwszych dwóch stronach nie znudziły dzieci i przy okazji rodziców?
Edyta Plich: Na pytanie „Co czytać?” polecam zajrzeć na Alternatywną Listę Lektur (ALL) – projekt naszej Fundacji Edico, który oferuje książki idealne dla młodych czytelników. To starannie dobrane tytuły, które zainteresują zarówno dzieci, jak i rodziców, a ich różnorodność zaspokoi potrzeby przedszkolaków, nastolatków i dorosłych.
Oto kilka sprawdzonych propozycji:
Dla przedszkolaków: Co robią uczucia? Tina Oziewicz
Dla klas 1–3: Jedyna taka Ester, Emma Adbage, Anton Bergman; Kocia szajka, Agata Romaniuk, Lampka, Annet Schaap
Dla klas 4–6: Przekręt na van Gogha, Doron R.Hicks
Dla klas 7–8: Podpalacze książek, Marine Carteron oraz Mike Andrew Norriss
Dla licealistów: Wojna cukierkowa, Brandon Mull; Król węży, Jeff Zentner; Normalni ludzie, Sally Rooney oraz dla ambitnych młodych ludzi 21 lekcji na XXI wiek Yuval Noah Harri
Dla dorosłych: hit ostatnich miesięcy Cudowne lata autorstwa Valerie Perrin.
Każda z tych książek to gwarancja ciekawej historii i inspirujących tematów!
Edyta Plich
Po więcej informacji zapraszam:
